Aankomen door stress lijkt niet het meest voor de hand te liggen. En toch is stress een belangrijke oorzaak om de vetverbranding te ontregelen, waardoor het voor velen onvermijdelijk is dat ze aankomen in gewicht. Stress heeft namelijk niet alleen invloed op de vetverbranding, maar ook op hormonen die van belang zijn. Aankomen door stress komt dus regelmatig voor. En is zelfs een belangrijke oorzaak als afvallen niet meer lukt op de gangbare manier.
De meeste mensen denken dat je van stress juist afvalt. Dit is echter slechts bij een enkeling het geval. Tijdelijk kunnen ze geen hap door hun keel krijgen en dit leidt tot gewichtsverlies. Maar de hormoonhuishouding is ontregelt en zodra er weer gegeten wordt, zullen deze hormonale disbalans ervoor zorgen dat ze snel weer aankomen door alle stress die in het lichaam is ontstaan.
In dit artikel ga ik uitgebreid in op de oorzaken dat je eerder zal aankomen door stress dan dat je zal afvallen. Ook vind je tips hoe je je hormoonhuishouding weer in balans kunt krijgen, zodat je eenvoudiger over kunt gaan op meer gezonde voeding. Wat betekent dat je stress gaat verminderen met als resultaat dat je gaat afvallen.
Hoe acute stress zorgt dat je aankomt
Acute stress ervaar je als je bijvoorbeeld vol op je rem moet omdat er ineens iemand de weg oploopt. Je hele lichaam wordt in korte tijd in een staat van paraatheid gebracht door het aanmaken van adrenaline en cortisol. Deze hormonen zorgen dat je hart sneller gaat kloppen zodat er meer bloed richting je hersenen wordt gestuurd. Dit maakt je alerter.
Tegelijkertijd geven zowel je lever als je spieren opgeslagen suikers af aan het bloed. Je lichaam is er helemaal klaar voor om te vechten of te vluchten.
Dit hele proces vindt in een fractie van een seconde plaats. Je handelt direct en zodra het gevaar geweken is, voel je je hart bonzen en je hele lichaam trilt.
Na zo’n acute stress reactie normaliseert de hormoonhuishouding zich weer. Het is niet meer nodig om in grote hoeveelheden adrenaline en cortisol aan te maken. Het trillen verdwijnt en je hart wordt weer rustig.
Deze kortdurende, hormonale verandering door acute stress zal er niet voor zorgen dat je direct zult aankomen. Maar er ontstaat mogelijk wel een andere reactie.
Want wat er vaak gebeurt na zo’n intense schrikreactie, is dat je een behoefte krijgt aan eten. Dit omdat de aanmaak van cortisol eetlust opwekt. En door de verstoring in de bloedsuikerspiegel, ontstaat vooral een behoefte aan vette en zoete voedingsmiddelen.
Stress, emotie-eten en aankomen gaan op deze manier hand in hand. Een wetenschappelijk onderzoek uit 2001 dat uitgevoerd werd bij 59 vrouwen liet zien dat hoge cortisolwaarden emotie-eten in de hand werken. En dat vooral vette en zoete voedingsmiddelen het meest aantrekkelijk waren voor deze vrouwen. Het gevolg van dit vette en suikerrijke eten was het ontwikkelen van meer buikvet. En buikvet vormt een groter risico voor de gezondheid dan bijvoorbeeld subcutaan vet.
Aankomen door langdurige stress
Maar… wat gebeurt er als je langdurig stress ervaart? Dan normaliseert de hormoonhuishouding zich niet meer en wordt er continue een teveel aan cortisol aangemaakt. Deze stress zorgt er wel voor dat je zult aankomen.
Het hormoon cortisol heeft direct invloed op de verdeling van het vet en het lichaamsgewicht.
Met een teveel aan stress en daarmee aan cortisol verzamelt het vet zich vaak rond de buik. Als dit buikvet, ook wel visceraal vet genoemd, teveel wordt, dan is dit schadelijk voor de organen.
Het lichaamsgewicht neemt toe en door het toenemende buikvet, ook de gezondheidsrisico’s.
Vaak wijzen we deze gewichtstoename enkel en alleen toe aan een verkeerd voedingspatroon. Ongezonde voeding geeft voedingsstress en is voor het lichaam al een signaal om meer cortisol aan te maken. Maar als er ook nog sprake is van langdurige psychische stress dan heeft je lichaam het zwaar te verduren.
Wel of geen stress?
Het gebeurt niet zelden dat iemand aangeeft geen last van stress te hebben, terwijl het lichaam daar anders over denkt. Vaak zit hier op onbewust niveau een angst of pijn verscholen waarvan die persoon niet in de gaten heeft dat die het gedrag stuurt.
Hoe vaak vermijd je bijvoorbeeld iets wat je eigenlijk heel graag zou willen? Zo heb je allerlei redenen waarom je niet de telefoon pakt om dat lastige telefoontje te plegen. Of je bent ongelukkig in je baan, maar je blijft toch maar doorgaan, want zo erg is het nu ook weer niet. Zo zijn er ontelbare voorbeelden te geven waarin ieder mens in meer of mindere mate vermijdingsgedrag vertoont.
Ook dit vermijdingsgedrag zorgt voor stress waarmee je aankomen in gewicht in de hand werkt. In het voorbeeld van je werk, kun je je voorstellen dat als je ontevreden bent met de wijze waarop je werkgever met je omgaat, je lichaam dit opvat als een stressfactor. Het hormoon cortisol wordt aangemaakt. En omdat dit vaak langdurige situaties zijn omdat het besluit van baan te veranderen niet van de ene op de andere dag wordt genomen, ervaar je langdurig stress. Gevolg is dat je hormonale huishouding uit balans raakt.
Het stresshormoon cortisol
Het hormoon cortisol wordt geproduceerd door de bijnieren. De bijnieren bestaan uit:
- een buitenste gedeelte, de schors
- het binnenste gedeelte, de merg.
Cortisol wordt in de schors geproduceerd. Net als de hormonen Aldesteron en de geslachtshormonen. Cortisol is één van de weinige hormonen die van levensbelang zijn. Vrijwel iedere cel in een menselijk lichaam heeft cortisol nodig.
Hiervoor heb ik het al even gehad over langdurige stress. Wat is dat eigenlijk en hoe herken je die stress eigenlijk? Want vaak wordt vaak gedacht aan ingrijpende levensgebeurtenissen zoals bijvoorbeeld verliezen van je baan, een echtscheiding of een ernstige ziekte.
Lichte vormen van stress
Maar ook lichtere vormen van stress die gelijktijdig plaatsvinden, kunnen leiden tot chronische stress met als gevolg dat de bijnieren het zwaar te verduren krijgen. Als er geen tijd is voor de bijnieren om te herstellen, kan dit leiden tot een bijnieruitputting. James L. wilson heeft hier een boek over geschreven dat heet “Bijnieruitputting. Het stresssyndroom van de 21e eeuw”.
Aangezien aanmaak van cortisol bestemd voor het opvangen van stress, voorgaat op minder belangrijke orgaanfuncties, kan er in het lichaam een disbalans in de hormonale huishouding ontstaan.
Hiervoor kwamen wat voorbeelden aan bod waarvan we ons wel kunnen voorstellen dat het stress oplevert, maar soms zijn we ons niet eens bewust dat we te maken hebben met stressfactoren omdat we ze niet als zodanig herkennen. Zo kun je denken aan:
- een griepvirus
- intensief sporten
- ontstoken tandvlees
- gebrek aan slaap
- negatieve overtuigingen
- koffie (cafeïne)
- roken
- allergieën
- slechte eetgewoontes
- suikers
Dit is zomaar een greep. De lijst is oneindig lang wat een lichaam allemaal stress kan bezorgen. Vaak zijn we ons dus wel bewust dat een slechte relatie spanning oplevert. Maar staan we er niet zo bij stil dat ontstoken tandvlees een vorm van stress is.
Het eten van een bak ijs of een reep chocolade geeft juist tijdelijk een lekker gevoel. Dus hoezo stress?
En toch zijn suikers en ongezonde voeding een flinke bron van stress voor het lichaam. Met als resultaat dat de bijnieren het druk hebben om deze stress het hoofd te bieden. Als de hoeveelheid stress het vermogen van de bijnieren overstijgt om zijn functie goed uit te voeren, zullen de bijnieren uitgeput raken. Wat betekent dat er diverse, vaak onverklaarbare klachten ontstaan. Hiermee wordt het risico groter dat je lichaam anders gaat reageren en dat je zal aankomen door stress.
Ontspannen en toch aankomen door stress
Hoe zit dat precies? Als je ontspant, dan kan je toch niet aankomen door stress?
De vraag is in hoeverre je echt ontspannen bent. Zoals hiervoor duidelijk is geworden, zijn er vele stressfactoren. Sommige factoren ervaren we misschien niet eens als stress.
Zo kan je ontspannen aan een kop koffie zitten terwijl juist die koffie zorgt dat je lichaam stress ervaart en daar ook als zodanig op reageert. Jij bent je dus van geen kwaad bewust, maar je lichaam wel en die zorgt dat de bijnieren in actie komen.
Het hoeven dus echt niet altijd grote trauma’s of zware, stressvolle omstandigheden te zijn die ervoor zorgen dat we aankomen door stress. Zelfs als je totaal geen stress herkent in je leven, maar je weet wel van jezelf dat je leefstijl en voedingspatroon niet bepaald gezond is, dan ben je je bijnieren al aan het uitputten. Met alle gevolgen van dien.
Vage klachten door stress
Zo kun je allerlei signalen en vage klachten ontwikkelen door je lichaam voortdurend bloot te stellen aan stressfactoren.
- je voelt je niet uitgerust als je wakker wordt (ook niet als je goed hebt geslapen).
- gebrek aan energie en zelfs kleine dingen kunnen al een zware opgave zijn.
- snel geïrriteerd zijn en ook wat explosiever naar je omgeving reageren.
- langer nodig hebben om te herstellen van ziekte of wondjes.
- je ontwikkelt wat depressieve gevoelen: waar doe je het allemaal voor?
- waar is het plezier gebleven in je leven?
- bij vrouwen kunnen premenstruele klachten toenemen.
- je geheugen laat je vaker in de steek en je focus en besluitvaardigheid wordt minder.
- ‘s-morgens heb je moeite met wakker worden en dan komt daar de bekende middagdip.
- na een moeizame dag, krijg je na het avondeten ineens energie.
Natuurlijk hoeven deze signalen niet allemaal op te treden, maar als je er iets in herkent, dan is het raadzaam om eens verder te onderzoeken. Zeker als afvallen niet lukt en je misschien zelfs steeds aankomt.
Invloed van cortisol op schildklier
De schildklier (thyroïd) regelt de stofwisseling en is één van de belangrijkste organen in je hormonale huishouding. De schildklier is ontzettend gevoelig voor invloeden van buitenaf. Een ongezond voedingspatroon en/of een ongezonde leefstijl kan de werking van de schildklier verstoren.
Maar ook teveel stress en daarmee een constant te hoge productie van het hormoon cortisol, kan zorgen voor een verminderde omzetting van T4 naar actief T3. Gevolg daarvan is dat de schildklier trager gaat werken. Dit is een indirecte manier waarop je kunt aankomen door stress.
Als je door een ongezond voedingspatroon ook nog te weinig vitamines en mineralen binnenkrijgt, zal je leverfunctie verslechteren. Vitamines en mineralen zijn namelijk nodig voor het ontgiftingsproces. Ook alcohol tast de leverfunctie aan. Een verslechterde leverfunctie heeft ook weer invloed op de omzetting van T4 naar actief T3.
Zo ontstaan er door (voedings)stress diverse verstoringen binnen de diverse lichaamsprocessen.
Stress werkt als dominostenen
Je kunt het zien als een reeks dominostenen. Misschien heb je weleens gekeken naar Domino Day. Ieder jaar werd een wedstrijd georganiseerd waarbij de meest ingewikkelde bouwwerken werden gemaakt van dominostenen. En dan de spanning op de gezichten als het eerste steentje werd aangetikt. Staan alle steentjes goed en werkt het allemaal zoals het bedoeld is?
Zo kun je ook kijken naar het menselijk lichaam. Normaal gesproken werkt alles perfect. Alles is op elkaar afgestemd en zolang er geen kink in de kabel komt, functioneert het systeem. Maar door allerlei factoren van buitenaf zoals stress, voeding en leefstijl kan het systeem aardig in de war raken. Met diverse gezondheidsklachten, zoals bijvoorbeeld overgewicht, een hoge bloeddruk, trage schildklier of het metaboolsyndroom tot gevolg.
Tijdens een wetenschappelijk onderzoek in 2004 werden medische studenten onderzocht tijdens een examenperiode waarin ze stress hadden en ook tijdens een periode waarin ze meer ontspanning voelden. In de examenperiode werden hogere waarden van het hormoon cortisol gevonden en aten de studenten ook meer dan in de periode van ontspanning. Eten door stress noemen we ook wel emotie-eten. En het klinkt logisch dat als je meer eet, je ook zult aankomen in gewicht.
Aankomen door stress: doorbreek de vicieuze cirkel
Doorbreken van een vicieuze cirkel klinkt eenvoudig, maar is het niet. Het is niet voor niets een neerwaartse spiraal. Alles hangt met elkaar samen en als je er eenmaal inzit, dan zul je iets moeten forceren om dat te kunnen doorbreken.
Meestal leidt gewichtstoename tot het volgen van het zoveelste dieet. En als niet alle stressfactoren zijn weggenomen, leidt dit weer tot hongergevoelens tijdens het dieet. En die hongergevoelens zorgen ervoor dat het lastig wordt om het dieet vol te houden.
Dit heeft alles te maken met de fysiologische verandering waardoor je lichaam simpelweg vraagt om suikers en vette voedingsmiddelen. Dit weerstaan kan een hele opgave zijn en lukt de meeste mensen niet. En zoals je zult begrijpen, heeft dit dus niets te maken of je sterk of zwak bent.
Alleen een dieet volgen is niet voldoende
Wat belangrijk is in dit hele proces in om eens kritisch te kijken naar de stressfactoren in je leven. Voedingsstress kan je vermijden door gezonder en misschien ook minder te gaan eten. Maar hoe pak je dat aan?
En soms is alleen vermijden van voedingsstress niet genoeg als er ook nog sprake is van onderliggende, langdurige spanning. En die stress kan zo diep verscholen zitten dat het ons gedrag stuurt richting vermijden maar ondertussen beïnvloed die onderliggende angst wel stress voor het lichaam. Met alle gevolgen van dien. En waardoor jij niet begrijpt hoe het komt dat het maar niet lukt om af te vallen.
De kans is vrij groot dat je aankomt door stress waarvan jij je niet eens bewust bent. En die stress drijft jou regelrecht die snoepkast in of zorgt dat je na het avondeten alweer zin hebt in iets lekkers. Dus pak je ook die zak chips er nog maar bij. Want je hebt toch echt het gevoel dat je niet genoeg gegeten hebt. En dat zou zomaar kunnen als je hormonale balans verstoord is en je lichaam signalen geeft op basis van een te hoge productie van cortisol.
5 Tips om aankomen door stress tegen te gaan
Wat kun je doen om de processen in je lichaam weer in balans te brengen? Hieronder geef ik 5 tips waarmee je zelf kunt starten om de neerwaartse spiraal te doorbreken zodat je lichaam weer in staat is om op een gezonde manier te functioneren.
1. Let op je ademhaling
Een hoge ademhaling duidt vaak op stress. Met hoge ademhaling wordt bedoeld dat je niet door je buik, maar via je borst ademt. Je herkent dit doordat je borstkas op en neer gaat tijdens het ademhalen. Een hoge ademhaling zorgt dat je sneller ademt en je lichaam in alerte staat brengt. Als je dit langdurig doet, kan je ervan uit gaan dat je lichaam stress ervaart en ook daarnaar handelt met de productie van het hormoon cortisol.
Een eenvoudige oefening om je ademhaling van een hoge naar een buikademhaling te brengen, is de volgende:
Ga op bed of de bank liggen en leg een boek op je buik. Let vervolgens heel bewust op je ademhaling en duw het boek omhoog tijdens de inademing. Met de uitademing ontspan je je buik en zakt het boek naar beneden. Dit herhaal je een aantal keren.
Je kunt dit zo vaak trainen als je wilt. En hoe vaker je dat doet, hoe makkelijker het zal worden om ook gedurende de dag die buikademhaling te doen.
En daarmee geef je je lichaam de ontspanning die het nodig heeft om de belangrijke processen op een gezonde manier te laten verlopen.
2. Zorg voor een goede nachtrust
Door een te hoge productie van cortisol kan je dagritme aardig verstoord worden. Overdag kun je je hondsmoe voelen en na het avondeten leef je op en lijk je ineens energie te krijgen. Eenmaal vol energie probeer je toch nog iets van je dag te maken en voor je het weet is het laat. En door alle activiteit lukt het niet om snel in slaap te komen wat betekent dat je alle tijd hebt om te gaan piekeren. En mogelijk zelfs zorgen te maken dat het maar niet lukt om in slaap te komen terwijl je de volgende dag vroeg op moet om naar het werk te gaan.
Wat kun je doen om dit onhandige ritme te doorbreken? Geef na het avondeten niet meer toe aan die behoefte aan vette en zoete voedingsmiddelen. Maak eventueel een korte wandeling maar ga geen intensieve activiteiten meer opstarten. Ook niet als je de hele dag niets gedaan hebt en toch nog iets wilt doen.
Neem een warme douche of bad en sta jezelf toe om te ontspannen met een goed boek of een leuke serie die je graag wilt zien. Ga op tijd naar bed en zodra je in bed ligt, kun je jezelf afleiden door je ademhaling te tellen. Op die manier zorg je voor rust in je lichaam.
Mocht je tijdens dit tellen merken dat je afgeleid wordt, ga dan weer terug naar nul en begin opnieuw met tellen. Uiteindelijk zal je ontspannen in slaap vallen.
3. Beweeg, maar wel met mate
Vaak denken we dat we flink moeten gaan sporten als we willen afvallen. Intensief sporten – zeker als je dat niet gewend bent – zorgt voor spierbeschadiging wat ook weer een stressfactor voor het lichaam is. Het gevolg is dan dat er juist nog meer van het hormoon cortisol geproduceerd moet worden.
Dit verklaart ook waarom je na het intensieve sporten ineens zoveel trek hebt. Vaak hoor je ook dat iemand er met moeite 150 kCal af heeft gesport maar er daarna weer 300 kCal erbij heeft gegeten. Op deze manier hebben al je goede bedoelingen een averechts effect.
Wat beter is om te doen, is het rustig opbouwen. Het is veel effectiever om een wandeling van een half uur per dag te maken, dan een uur je in het zweet te werken in de sportschool. Zeker als je het patroon van een te hoog niveau cortisol wilt doorbreken en je de lichaamsprocessen weer in balans wilt brengen.
4. Pas op met alcohol
Dat ene wijntje of dat biertje na een dag hard werken. Je kijkt ernaar uit, dat moment van ontspanning. Maar pas op, want alcohol is een typische stressfactor waardoor je cortisolgehalte stijgt. Daarnaast remt alcohol de vetverbranding en stimuleert het de eetlust. En omdat je remmingen door alcohol minder worden, zal je sneller zwichten om toch die zak chips of ander ongezond voedsel te pakken.
Juist als je wilt afvallen, is dit niet wat je wilt. Ga dus eens met andere ogen kijken naar dat glas wijn of dat bier. Zoek andere, gezondere manieren om dat moment van ontspanning te creëren en ontdek wat het met je gewicht gaat doen als je die alcohol laat staan.
5. Ontspan en eet minder zoet via zelfhypnose
Een eenvoudige manier om een aantal zaken tegelijk aan te pakken is door het toepassen van zelfhypnose. Terwijl je lichaam tot rust komt, krijgt je onbewuste de juiste suggesties mee om de behoefte aan suikers, misschien veroorzaakt door de te hoge productie van het hormoon cortisol, snel te verminderen.
Wat betekent dat je veel makkelijker de verleiding kan gaan weerstaan om te snoepen en te snacken. Minder snoepen en snacken zorgt dat je lichaam minder stress ervaart. De productie van het hormoon cortisol zal verminderen waardoor de lichaamsprocessen weer normaliseren en de hormonen meer in balans komen.
Stop definitief aankomen door stress
Zoals je hebt kunnen lezen, vormen de lichaamsprocessen een ingewikkeld samenspel waar veel factoren invloed op hebben. Aankomen door stress is iets dat veelvuldig voorkomt, maar dat vaak vergeten wordt.
Aankomen leidt vaak tot het volgen van het zoveelste dieet, maar een dieet is puur en alleen het volgen van een ander voedingspatroon. Hiermee wordt dus alleen voedingsstress aangepakt, maar niet andere, onderliggende stressfactoren.
Misschien ben je je niet eens bewust van stress, maar op onbewust niveau kan iets verscholen liggen wat ervoor zorgt dat je cortisolniveau constant te hoog is. Met alle gevolgen van dien zoals je in dit artikel hebt kunnen lezen.
De hierboven genoemde tips kun je allemaal tegelijkertijd toepassen. En met de Zelfhypnosesessie Stop de Suikerverslaving zal het snel makkelijker worden om ook anders om te gaan met je ademhaling, nachtrust en beweging. Je geeft als het ware een flinke boost richting een positieve spiraal waar je hormonen weer in balans raken en alles makkelijker wordt.
En dan ga je van aankomen door stress, naar afvallen en blijvend een ideaal gewicht!
